Bandaríska verslunarkeðjan Trader Joe‘s hóf nýlega sölu á „jógúrti í íslenskum stíl“ í verslunum sínum vestanhafs. Íslenski fáninn er áberandi á umbúðum fyrirtækisins og er bæði á loki og hlið jógúrtdollunnar.
Þessi notkun þjóðfánans virðist á skjön við íslensk fánalög, enda er varan ekki framleidd hérlendis. Þar sem varan er ekki seld innan íslenskrar lögsögu geta stjórnvöld þó ekki brugðist við.
Samtök atvinnulífsins telja „fráleitt“ að erlend fyrirtæki nýti jákvæða ímynd Íslands með jafn afgerandi hætti. Bergþóra Halldórsdóttir, verkefnastjóri hjá SA, segir að samtökin hafi gert utanríkisráðuneytinu viðvart um málið í morgun og að samtökin hafi átt samstarf við stjórnvöld og Íslandsstofu um að vernda hagsmuni íslenskra fyrirtækja.
„Þessi notkun staðfestir að tenging við íslenska ímynd og uppruna er orðin verðmætari en áður og við þurfum að ganga hart fram í að tryggja að sá ávinningur nýtist íslenskum fyrirtækjum, sem selja íslenska vöru, en ekki erlendum fyrirtækjum sem hafa enga tengingu við land og þjóð,“ segir Bergþóra í samtali við mbl.is.
Neytendastofa fer með eftirlit með notkun almenna þjóðfánans, en virðist þó ekki hafa lögsögu yfir erlendum aðilum, sem nýta íslenska þjóðfánann til markaðssetningar á sínum heimamarkaði.
Í lögum um þjóðfána Íslendinga og ríkisskjaldarmerkið segir að heimilt sé að nota þjóðfánann á umbúðir eða auglýsingu á vöru, sé sú vara eða starfsemi sem í hlut á íslensk. Til þess að vara geti talist íslensk verður hún að vera framleidd hér á landi úr innlendu hráefni eða framleidd hér á landi úr innfluttu hráefni að hluta eða öllu leyti, en fengið aðvinnslu hérlendis.
Þórunn Anna Árnadóttir, lögfræðingur hjá Neytendastofu, segist óviss um hvort stofnunin geti brugðist við er þjóðfáninn er notaður á þennan hátt og sérstaklega ekki í Bandaríkjunum.
„Það væri auðveldara að eiga við þetta ef þetta væri Evrópa, út af samstarfi og öðru þess háttar. Við þurfum að skoða þetta og sjá hvort það sé eitthvað sem við getum gert, en mér finnst það ekki líklegt, því miður,“ segir Þórunn Anna.